Det var ei lærerik glede å delta på Den 2. internasjonale viltforvaltningskongressen 28. juni til 2. juli 1999 i Göddölõ i Ungarn. 195 foredrag, 80 plakatar, to dagskurs, mange diskusjonsgrupper og viltforvaltningsinteresserte frå heile verda. Inntrykka var overveldande, eg vil her peika på nokre trendar i tenkjinga til dei fremste viltforvaltningsekspertane i verda. 

Rett vest eller løysingar?

Foredragshaldarane plasserte seg på ein skala mellom to yttergrupper:
1) Dommedag og katastrofegruppa som meiner at dyrearter vert utrydda, habitat øydelagt og alt går rett vest og
2) Solskinnsgruppa som viste korleis ein med kunnskap, lokalt engasjement og vilje kunne løysa dei fleste problema.

Kva syn dei ulike forskarane målbar var til ei viss grad avhengig av kvar dei arbeidde. Når rik tropisk regnskog i Venezuela vert felt og omdanna til jordbruksland, tek det få år før det er fattig og utpint grasmark. Den rike skogen er borte for alltid. Men me fekk óg høyra solskinnssoger frå Zimbabwe og Namibia der krokodillar og gepardar vart verna ved kunnskap, informasjon og ved å gje viltet økonomisk verdi. Verda er mangfalding, dei fleste sanningar høver ein eller annan stad og suksess eller katastrofe vert gjerne bestemt ut frå kva forskaren meiner er viktig. Difor vert det viktig for forskaren å finna ut kva folk meiner og korleis deira meiningar kan påverkast i ei lei som han tykkjer er bra. 

Menneske, menneske og atter menneske

Av dei 195 foredraga omhandla 102 menneske eller konfliktar mellom vilt og menneske. Amerikanaren Aldo Leopold skreiv alt i 1933 at å forvalta vilt er lett, men at å forvalta menneske er vanskeleg. Direktøren for viltforvaltningsinstituttet på Island, Áki Ármann Jónsson sa det slik: Islendingane flytte til Island fordi dei ikkje ville ha Harald Hårfagre som konge. Dei vil framleis bestemma sjølve. Skulle styresmaktene innføra ein god ny regel, laut dei fyrst få jegerane til å innsjå at regelen var god. Då fylgde dei regelen og passa på at ogso dei hine gjorde det. Viss dei ikkje var overtydde om at regelen var god, ville dei gjera alt som før uansett regel. Foredraga avspegla den store semja om at god natur- og viltforvaltning bygde på samfunnskunnskap, økonomi og økologi. Mange av oss med biologibakgrunn frå universiteta kan ha lett for å vektleggja berre økologisk vitskap utan å nå fram med forvaltningsbodskapen vår. Det er på høg tid at forvaltarar vektlegg vår art og korleis politikk og haldningar vert forma.

Solskinnsogene frå Afrika kom frå område der ville dyr fekk økonomisk verdi og der det dermed vart viktig for lokale stammer å ta vare på villdyra. Prinsippet er at krokodille og elefantar skal vernast ved at krokodilleskinn og elfenbein vert ettertrakta handelsvarer. Der er mange vanskar og skjer i sjøen, ikkje minst er det vanskeleg å laga gode kontrollordningar. Men innimellom finst døme på at viltet og leveområda vert verna og at lokalfolket tener på det. Og alternativa er ofte dårlege, utan økonomiske inntekter frå viltet vil det mange stader forsvinna. 

Rovdyr på frammarsj

Ein trend tykkjest vera eintydig: våre store norske rovdyr trengjer fram med stor kraft i dei vestlege industrilanda. Haldningane til folk flest er at det skal vera plass til litt rovdyr. Det verkar som om at store tidlegare beiteområde vert liggjande brakk i industrilanda. Der ser det ut til å vera ein viss plass for rovdyr. Størst motstand mot rovdyra tykkjest finnast i Noreg og Sveits, dei to landa der styresmaktene subsidierer småfehaldet mest.

Den høgt respekterte forskaren Boguslaw Bobek frå Polen åtvara mot for mykje vern, vart rovviltbestandane for tette, kunne det slå tilbake mot rovdyra. Skadane kunne verta so store at haldningane i folket ville endra seg. Han meinte det var viktig med jakt på rovdyra for at dei skulle verta verna. Bobek ville nok ha støtta DN sitt løyve til jakt på ulveflokken i Atndalen sist vinter. Eg oppdaga ingen som sa imot jakt på rovdyr når bestandane var store nok til å tola jakt. 

Data og GPS

Ei rekkje nye verktøy er på veg inn i viltforskning og viltforvaltning. GPS-mottakarar på elg og ulv kan ta posisjonen til dyret med meters nøyaktigheit so ofte forskaren ynskjer. Posisjonane vert lagde inn i geografiske informasjonssystem, og datamaskiner kan rekna svar på spørsmåla me kjem på å stilla. Kikkert og gummistøvlar byrja verta gamaldagse hjelpemiddel. Men heldigvis vert programma lettare å bruka samstundes som dei kan rekna ut vanskelegare reknestykke. Kunnskapen om dei einskilde viltartene vil gjera store hopp framover ettersom dei nye teknikkane vert tekne i bruk. 

Forvaltning av prosessar

Det vil vera behov for dei nye teknikkane. Fleire av foredragshaldarane peika på at me må forvalta dei økologiske prosessane. Evolusjonen, endringa av artene over tid, er kanskje den viktigaste prosessen på jorda. Vil tiger eller huldrestry kunna utvikla seg i små reservat eller nøkkelbiotopar? Spørsmåla er so vanskelege at me nok vil ha bruk for biologar og nye teknikkar i lang tid framover. So lyt folk flest bestemma korleis dei vil bruka kunnskapen. 

Noreg

Etter kongressen snik tanken seg inn i meg: verda er svært mangslungen. Viltinteresserte i Noreg er overlag heldige. Kven ville trudd for 100 år sidan at elg, hjort, rådyr, villrein, bever og mår skulle vera vanlege viltarter i dag? Kven ville då trudd at fleirtalet på Stortinget ville verna store rovdyr? Om dei framtidige haldningane i folket vil tillata det, vil me i Noreg lenge kunna gleda oss over rik natur, god jakt og fine naturopplevingar. Og me kan gjerne krangla litt om kalveskyting, jaktrettar og ulveforvaltning. Dei store viltforvaltningsproblema vil liggja i utviklingslanda. Vil me at tigrar og krokodillar skal kunna utvikla seg vidare inn i dei nærmaste tusenåra, kan me truleg oppnå det best ved å betala lokalsamfunn som har tigrar og krokodillar for å ta vare på dei artene. Me kan ikkje venta at dei skal ta alle ulemper og utgifter ved det.

Framtida er spanande!